*ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ( ΚΡΙΚΩΤΗ Η ΟΥΡΑΝΙΑ ΣΦΑΙΡΑ )*

Όργανο που αναπαριστά σε κλίμακα τον ουράνιο θόλο . Την αρχική μορφή του την είχε επινοήσει ο Εύδοξος, ο οποίος και την αποκάλεσε πόλο. Χρησίμευε στη μέτρηση των εκλειπτικών συντεταγμένων, του ύψους των άστρων από τον ορίζοντα κ.α. Ο Κικέρων μιλά για το όργανο αυτό με μεγάλο θαυμασμό (Re puplica I, XIV). Η παρούσα κατασκευή είναι μία απλοποιημένη μορφή του πόλου, φτιαγμένη έτσι ώστε να μπορούμε να την προσανατολίσουμε και να παρατηρήσουμε την εξέλιξη των ουράνιων φαινομένων. Στο κέντρο της σφαίρας βρίσκεται η ΓΗ. Ένας δακτύλιος απεικονίζει τον ορίζοντα και ένας τον μεσημβρινό, ο οποίος ρυθμίζεται ανάλογα με το γεωγραφικό πλάτος του τόπου που βρισκόμαστε. Το όργανο έχει ενσωματωμένη μία ράβδο που μπορεί να καταγράφει την κίνηση του ήλιου και ως εκ τούτου χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα και ως ηλιακό ρολόι . Αν τοποθετήσουμε την ουράνια σφαίρα στον ήλιο, έτσι ώστε η γραμμή του μεσημβρινού να συμπέσει με αυτήν του μεσημβρινού του τόπου που βρισκόμαστε – δηλαδή την κατεύθυνση του βορρά –νότου-, ο άξονας της σφαίρας θα ρίχνει την σκιά του στον ισημερινό δακτύλιο, όπου έχουμε χαράξει τις ώρες. Η ώρα που διαβάζουμε είναι η τοπική ώρα, που μπορεί να διαφέρει από την πραγματική ώρα.
ΚΛΙΜ. 1:1 ΠΗΓΕΣ Χρήστος Δ. Λάζος, Αρχιμήδης ο ευφυής μηχανικός, εκδ. Αίολος, Αθήνα 1995. John Aspery, The Clockwork of the Heavens, Λονδίνο 1973 (Κατάλογος σχετικής έκθεσης). Κατασκευή και χορηγία: Διονύσης Κριάρης.